پلاسکو؛ درد مشترکی که درمان نشد
عمر ۵۴ ساله ساختمان قدیمی پلاسکو، حوالی ظهر آخرین روز دی ماه ۹۵ و در پی آنچه معاون امنیتی استانداری تهران، علت آن را «اتصالی برق» عنوان کرده است، با چند آتش سوزی بعدی و چند انفجار داخلی به سر رسید.
به گزارش فرتاک نیوز، بهت، حیرت و اندوه تمامی ندارد. آتش نشانانی که نوبت کاری‌شان تمام شده، یکی یکی می‌رسند و با سروصورتی پر از دود و غبار سیاه آتش، یکی یکی می‌نشینند روی زمین تا گروهی تازه نفس، کار را پی بگیرد. دل‌ها اما همه نگران آنهایی است که قبل از فروریختن ساختمان، داخل آن مانده بودند تا آتش را مهار کنند. برای همین، کسی دل و دماغ خوش و بش ندارد. کمی آن سوتر از فنس‌های ورود به محل حادثه، زنی میانسال با چشمانی گریان تقلا می‌کند راهش بدهند به داخل تا مگر نشانی از پسرش بیابد و دلشوره‌اش تمام شود. با گریه می‌گوید آخرین بار صدایش را ساعت ده و نیم صبح از داخل پاساژ پلاسکو شنیده و بعد از آن دیگر هیچ! این، حکایت غمبار فاجعه دیروز است. فاجعه‌ای که به صورت مستقیم، زندگی حدود 600 نفر از آتش نشانان و نیروی امدادی گرفته تا کاسب و تولیدکننده را زیر و رو کرده است. خانواده‌هایی که حالا از آخرین روز نخستین ماه زمستان 95، خاطره‌ای تلخ و سیاه دارند. خاطره‌ای با کلید واژه پلاسکو.
عمر 54 ساله ساختمان قدیمی پلاسکو، حوالی ظهر آخرین روز دی ماه 95 و در پی آنچه معاون امنیتی استانداری تهران، علت آن را «اتصالی برق» عنوان کرده است، با چند آتش سوزی بعدی و چند انفجار داخلی به سر رسید. حالا روی نقشه گوگل را هم که نگاه کنید، از برج بلندی که روزگاری نماد مدرن شدن پایتخت تهران بوده است، هیچ چیزی باقی نمانده است. برجی که البته در سالهای اخیر، به نمادی از لجبازی با قوانین و مصوبه‌های امنیتی و ایمنی هم تبدیل شده بود و هیأت مدیره و صاحبان این پاساژ، هیچ یک از توصیه‌ها و اخطارها برای ایمن سازی محل ارتزاق بیش از 600 خانواده را جدی نگرفتند تا به یکباره، این ساختمان غول پیکر در یک نیمه روز به تلی‌از آهن و سیمان و خاکستر تبدیل شود.
بدون بیم، بدون بیمه
« زیربنای ساختمان پلاسکو با 600 واحد اداری و تجاری، 30 هزار مترمربع بوده که اگر قیمت هر مترمربع آن را حداقل 20 میلیون تومان محاسبه کنیم، زیان اقتصادی تخریب ساختمان پلاسکو از نظر ملکی افزون بر 6 هزار میلیارد ریال است.» این را عضو هیأت مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران می‌گوید. البته پیش بینی ریالی آقای «مهدی روانشادنیا» از ارزش ملکی «پلاسکو» کمی با آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتاد، متفاوت است. چرا که به ادعای برخی کسبه این پاساژ، ارزش سرقفلی هر واحد حدود 35 متری در پلاسکو، هنگام معامله رقمی نزدیک به یک و نیم میلیارد تومان بوده است.
به این ارقام اگر ارزش پوشاک و دارایی‌های مالکان واحدها را نیز اضافه کنیم، با رقمی چندهزار میلیارد تومانی روبه رو خواهیم شد. رقمی که اگر آن را کنار آمار عجیب و قابل تأمل مدیرعامل بیمه ایران از حواشی این حادثه بگذاریم، به حقایقی تلخ‌تر خواهیم رسید.
آقای «محسن پورکیانی» گفته است: «بر اساس برآورد ما 100 واحد تجاری و اداری در ساختمان پلاسکو بیمه آتش‌سوزی داشتند و سرمایه‌های متفاوتی تحت پوشش بیمه بودند. این بیمه نیز فقط شامل اموال آنها می‌شود.»
بی اعتنا به اخطارها
«کسی اعتنایی به خواست شهردار نکرد.» این، روایت عضو هیأت رییسه شورای شهر تهران از درخواست سه سال پیش شهردار تهران است. آقای «ابوالفضل قناعتی» گفته است سه سال پیش شهردار تهران پس از حادثه دلخراش خیابان جمهوری و درگذشت دو زن در این حادثه، درخواست پلمب ساختمان‌های ناایمن شهر را به شورا برده است؛ اما هیچ کس، پشت او نایستاده تا این اقدام سخت اما ضروری انجام شود: « شهردار تهران بعد از این حادثه که منجر به مرگ دو زن شده بود با حضور در شورای شهر گفته بود ساختمان‌های قدیمی زیادی در تهران وجود دارند که به کارگاه تبدیل شده و این ساختمان‌ها ایمنی لازم را ندارند .قالیباف در آن زمان از شورا خواست که اجازه پلمب کردن این ساختمان‌ها را بدهند، ولی این امر رخ نداد و موضوع مسکوت ماند.» پاسخ قناعتی اما در توجیه مسکوت ماندن این درخواست شهردار تهران ، قابل تأمل و تلخ است: «شورا این قضیه را مسکوت گذاشت. چون بحث معضلات اجتماعی رخ می‌داد و عده زیادی بیکار می‌شدند.» عضو هیأت رییسه شورای شهر البته این را هم گفت که تذکرها برای ایمن‌سازی پلاسکو، یک بار و دو بار نبوده است: «بالغ بر 6 الی 7 بار به ساختمان پلاسکو تذکر داده شده بود که ایمنی لازم را ندارند ولی مالکین آن توجهی نکردند.»
این، همان نکته‌ای است که طی دو روز گذشته بارها اسناد آن در رسانه‌ها منتشر شد. نامه‌هایی با سربرگ شهرداری منطقه 12 که روی آنها تاریخ‌های چهاردهم بهمن‌ماه 92، ششم اسفندماه 92، چهاردهم اسفندماه 92، چهاردهم آبان‌ماه 93 و ... به چشم می‌خورد. نامه‌هایی پیاپی و البته بی‌نتیجه که «ناایمنی مشهود»، «خطرات آتش سوزی و حوادث احتمالی»، «خطرناک بودن محل» و ... در آنها تکرار شده و با رونوشت‌های فراوان، تسلیم مالکان این پاساژ شده است؛ اما هیچ پاسخی جز بی‌محلی نداشته است. راهکار «پلمب کردن» ملک نیز البته باید به ساختمان وزارت کار ختم می‌شده است؛ اما آنجا هم هیچ دستور و اقدام عملی صادر نشده است.
« بر اساس اسناد منتشر شده، آتش نشانی تهران طی سالهای 93،92 و 94 نسبت به عدم ایمنی ساختمان پلاسکو هشدار داده است. فصل چهارم قانون کار در ماده 105 این مسوولیت را این گونه شرح می‌دهد: هرگاه در حین بازرسی، به تشخیص بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای احتمال وقوع حادثه یا بروز خطر در کارگاه داده شود، بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای مکلف هستند مراتب را فوراً و کتباً به کارفرما یا نماینده او و نیز به رییس مستقیم خود اطلاع دهند.»
در تبصره 1 این ماده هم آمده است:« وزارت کار و امور اجتماعی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، حسب مورد گزارش بازرسان کار و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای از دادسرای عمومی محل و در صورت عدم تشکیل دادسرا از دادگاه عمومی محل، تقاضا خواهند کرد فوراً قرار تعطیل و لاک و مهر تمام یا قسمتی از کارگاه را صادر نماید. دادستان بلافاصله نسبت به صدور قرار اقدام و قرار مذکور پس از ابلاغ قابل اجراست .دستور رفع تعطیل توسط مرجع مزبور در صورتی صادر خواهد شد که بازرس کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای و یا کارشناسان ذیربط دادگستری رفع نواقص و معایب موجود را تأیید نموده باشند.»
از سوی دیگر، رییس کارگروه ایمنی و آتش‌نشانی شورای شهر تهران، ضعف قانون را مانع مهمی در عدم پلمب پاساژ پلاسکو می‌داند. او می‌گوید: «این ساختمان و ساختمان‌های مشابهش مکرر در دوره‌های مختلف مدیریتی از آتش‌نشانی اخطار گرفته‌اند. از آنجا که این ساختمان کارگاهی بوده است، امکان پلمب‌آن در اختیار وزارت کار بوده است که به‌رغم این که این موضوع از طریق آتش‌نشانی به بازرسی این وزارتخانه گزارش شده اقدامی صورت نگرفت. ایشان باید برای پلمب کارگاه غیرایمن اقدام می‌کردند و در صورت عدم اصلاح وضعیت پاساژ به پیگیری‌های لازم برای پلمب کل پاساژ اقدام می‌کردند. شهرداری تهران قانوناً بعد از پایان کار بدون این اقدام وزارت کار امکان پلمب این املاک را ندارد.»
بمب ساعتی زیر پای پایتخت
«تنها در خیابان جمهوری دست‌کم 40 درصد ساختمان‌ها اخطار گرفته‌اند و در وضعیت خطرند؛ از این بین دو ساختمان پلاسکو و آلومینیوم به دلیل بلندمرتبه بودن در وضعیت ویژه‌ای بودند.» این را رییس کارگروه ایمنی و آتش‌نشانی شورای شهر تهران می‌گوید. وضعیت ساختمان‌های مشابه «پلاسکو» البته در تهران، بسیار بیشتر از اینهاست. رییس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران هم پس از حضور در محل حادثه ساختمان پلاسکو گفته است: «از میان 17 هزار بازدید انجام شده در سراسر تهران، 3 هزار گزارش از ناایمن بودن ساختمان‌های پایتخت خبر می‌دهد. این بدان معناست که سه هزار ساختمان دیگر در تهران، وضعیتی مشابه وضعیت ساختمان پلاسکو را دارند.»
این، یعنی سه هزار بمب ساعتی، یعنی سه هزار پلاسکوی دیگر در تهران که هرلحظه ممکن است در صورت تعلل فاجعه‌ای بخش‌هایی از بازار تهران و بیش از 4 درصد واحدهای تجاری خیابان جمهوری را دربرگیرد. فاجعه‌ای که تکرار غمبار ماجرای «پلاسکو»های شهر تهران خواهد بود.
